Seguici su
Cerca Cerca nel sito

Su teatru in Sardigna

Su teatru in Sardigna

Su teatru in Sardigna

Si podet dare chi, giai in s'edade nuràgica, sighende ritos e mitos antigòrios, fiotos de individuos cun traditziones in cumone, ligados dae una limba e aposentados in un'àrea geografica comuna, si fiant aunidos in sotziedades.

Si podet dare chi, giai in s'edade nuràgica, sighende ritos e mitos antigòrios, fiotos de individuos cun traditziones in cumone, ligados dae una limba e aposentados in un'àrea geografica comuna, si fiant aunidos in sotziedades.
Sos ritos fiant istados un'ocasione de ispetàculu pro more de sos cales s'istaiat totu paris, e sos mitos aiant ispàrghidu sa sienda de traditziones pro mèdiu de sa teatralidade populare. Sa Sardigna aiat connotu, paris cun sa severidade de su poderiu, finas sa cultura e s'architetura de Cartàgine e de Roma. Casteddu e Nora costoint tratas teatrales prus nòdidas: un'anfiteatru e unu teatru, ambos duos de su de II sèculos a pustis de Cristos.
Pagu prus o mancu dae su de XVI a sa metade de su de XVIII sèculos, sas rapresentatziones teatrales in Tàtari si faghiant in sa Lògia de su Palatzu Comunale; posca, dae su 1829, in su Teatru Tzìvicu e dae su 1884, in su Politeama. In Casteddu custas fiant aparitzadas in su Palatzu Règiu e in Pratza Palatzu; a pustis, dae su 1750, in su Teatru de s'Universidade e, dae su 1767, in su Teatru Zapata o Règiu (Tzìvicu, dae su 1831-1943); in su "Diurno/Cerruti/Politeama" nou Regina Margarida (1859-1942). Impreende sos palatzos de su poderiu comente isfundu iscènicu o comente cuintas prospèticas, Tàtari e Casteddu fiant divenidas logos de ispainadura e pernu de ogni manifestatzione de su poderiu costituidu.
Pro su chi pertocat sos testos, a su chi narant sas chircas in dies de oe, su teatru in Sardigna fiat inghitzadu in sa segunda metade de su de XVI sèculos cun sas "Coplas" de Sigismondu Arquer. Custas faghiant partes de sa rapresentatzione sagrada: unu gènere drammàticu ispàrghidu in Itàlia e in Europa e chi si fiat insertadu in s'ìsula in unu cuntestu populare giai ricu pro una base de traditziones antigòrias chi fiant benende a pare e si fiant assentende paris cun sas influèntzias teatrales de su "siglo de oro" pomposu de Ispagna. Totu acontessiat in s'àmbitu de una Controriforma bìvida cun sentidu mannu.

Sas potèntzias chi teniant su poderiu e chi si fiant intreveradas in s'ìsula non fiant resessidas a nche burrare sa cultura sarda ca sighiat aguantende pro more de sa capatzidade desemprada sua de retzire e de sùmere sos elementos prus lichitos de cuddas tzivilidades: sos rituales ispetaculares de sos santuàrios nuràgicos finas a sas manifestatziones rituales antigòrias de sos "Mamuthones"; dae s'agiografia teatrale a sos "gosos" o "goccius" dialògicos; dae sos torneos ispantosos, a sas protzessiones drammàticas ispetaculares; dae sas rapresentatziones sagradas de sos drammaturgos de su chimbe-setighentos Sigismondu Arquer, Giuanne Coloma, Antoni Maria de Istertzili, Giuanne Frantziscu Carmona, Maurìtziu Carrus, Sarbadore Vidal, Antiogu dell'Arca, Giuanne Delogu Ibba, Pedru Chessa Cappai a su realismu rapresentativu e pedagògicu de su Teatru de sos Gesuitas; dae su teatru de s'otighentos cun Enricu Costa, Otone Bacaredda, Micheli Uda, Giuanne Siotto Pintor, a cuddu de su Noighentos cun Gràtzia De ledda, Olivieru Prunas, Efis Vissente Melis, Antoni Garau; lompende a su teatru cuntemporàneu de su Duamìgia cun sos grupos e sas cooperativas teatrales chi indànimant s'ispetàculu de sos tempos de como, in Sardigna.

Bibliografia
S. Esquirro, Santuario de Caller, y verdadera istoria de la invencion de los cuerpos Santos hallados en la dicha Ciudad y su arzobispado, Caller, doct. Antonio Galçerin, por Juan Polla, 1624;
J.F. Carmona, Alabanças de los Santos de Sardeña, ms. 1631, Biblioteca Universitaria Cagliari;
E. Costa, Sassari, I-III, Sassari, Gallizzi, 1937;
J. Arce, España en Cerdeña, Madrid, 1960;
Atti del Convegno Una politica dello spettacolo in Sardegna, Cagliari, Regione Sardegna, 1973;
F. Alziator, Testi di drammatica religiosa della Sardegna, Cagliari, Fossataro, 1975;
S. Bullegas, Teatro in Sardegna fra Cinque e Seicento, Cagliari, EDES, 1976;
S. Bullegas, Introduzione critica a E.V. Melis, Su bandidori, Cagliari, EDES, 1977, pp. 1-68;
S. Pinna, Teatro e cultura popolare. Il circuito alternativo dell'Arci. I gruppi teatrali di base e il ruolo dell'associazionismo, Cagliari, EDES, 1977;
Atti del Convegno Il teatro in Sardegna. Per un teatro nel Meridione, a cura di M. Boggio, Casa Usher, 1983;
A. Cesaraccio, Una città a teatro, Cagliari, EDES, 1986;
G. Cubeddu, Il teatro dialettale, in La Sardegna, I, a cura di M. Brigaglia, Cagliari, Della Torre, 1987;
N. Fara, "La tradizione musicale a Cagliari", in La Sardegna, I, a cura di M. Brigaglia, Cagliari, Della Torre, 1987;
S. Bullegas, L'effimero barocco. Festa e spettacolo nella Sardegna del XVII Secolo, Cagliari, CUEC, 1995;
S. Bullegas, La scena persuasiva. Tecnica scenica e poesia drammatica tra Sei e Settecento nel "corpus" manoscritto di Maurizio Carrus di S. Vero Milis, Alessandria, Edizioni Dell'Orso, 1996;
S. Bullegas, La Spagna, il Teatro, la Sardegna (nuova edizione ampliata e aggiornata), Cagliari, CUEC, 1996;
S. Bullegas, La scena e il paesaggio. Cagliari e Mara, Sant'Antioco e Iglesias, Sulcis e Sigerro: l'entroterra cagliaritano ed il Sulcis. Luoghi geografici e scenari paradisiaci della "Passio" di Sant'Antioco in un manoscritto seicentesco di Salvador Vidal, Alessandria, Edizioni dell'Orso, Alessandria, 1997;
S. Bullegas, Storia del Teatro in Sardegna. Identità, tradizione, lingua, progettualità, Cagliari, Edizioni della Torre, 1998;
S. Bullegas, Cagliari e i suoi teatri. Compagnie, repertori, autori, attori, pubblico, impresari, cultura e società tra Otto e Novecento, Alessandria, Edizioni dell'Orso, 2001;
S. Bullegas, Giovanni Delogu Ibba: Tragedia in su Isclavamentu (edizione, traduzione e introduzione), Cagliari, Artigianarte, 2001;
S. Bullegas, "La scena violata: contrasto di lingue in un componimento seicentesco di Juan Francisco Carmona", in Le lingue del popolo. Contatto linguistico nella letteratura popolare del Mediterraneo occidentale (Arxiu de tradicions), Cagliari, Grafica del Parteolla, 2003, pp. 45-51;
M. Faticoni, Teatro contemporaneo in Sardegna, Cagliari, AM&D, 2003;
S. Bullegas, L'Urania sulcitana di Salvatore Vidal. Classicità e teatralità della lingua sarda, Cagliari, Edizioni della Torre, 2004;
S. Bullegas, S'umanidadi e s'innocenzia de is umilis. Il teatro e la drammaturgia di Antonio Garau (nuova edizione ampliata e aggiornata), Cagliari, CUEC, 2004.

Aggiornamento

11/5/2023 - 16:44

Commenti

Scrivi un commento

Invia